• Εισαγωγή
• Τι είναι μία πυραμίδα;
• Ποιές είναι οι πιο γνωστές πυραμίδες;
• Πως ξεχωρίζουμε μία πυραμίδα από μία απλή επιχείρηση;
• Πως θ' αντιμετωπίσουμε τους αντιπροσώπους;
• Που θα βρω πληροφορίες στο internet;
• Μία ενδιαφέρουσα συνέντευξη
• E-mails
• Ponzi Schemes
• Nigerian Scams
• Επικοινωνία

του Ravi Dykema

Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύτηκε στο τεύχος Ιανουαρίου/Φεβρουαρίου 1999 του περιοδικού Nexus. Η μετάφραση έγινε από τους δημιουργούς του site και καθώς δεν είμαστε πεπειραμένοι μεταφραστές (κάθε άλλο) σας παραθέτουμε κάποιες λέξεις σε παρένθεση στο πρωτότυπο (αγγλικά) για να διευκολύνουμε τους αναγνώστες αυτού του πραγματικά ενδιαφέροντος άρθρου.

Γνωρίζετε τι είναι το multi-level marketing (MLM, στην Ελλάδα είναι γνωστά σαν Δίκτυα Πωλήσεων, Δίκτυα Καταναλωτών, Πολυεπίπεδο Marketing). Πιθανόν να αγοράσατε βιταμίνες, σαπούνι, αλάτι, υπηρεσίες υπεραστικών κλήσεων ή ακόμα και μετοχές μέσω ενός MLM. Ένας φίλος πουλάει το προϊόν, φαίνεται καλής ποιότητας, και τι να κάνεις; Του κάνεις τη χάρη και αγοράζεις. Την επόμενη στιγμή ο φίλος σου προσπαθεί να σε κάνει "διανομέα".

Το MLM είναι ένα "επιχειρηματικό μοντέλο στο οποίο ένας απεριόριστος αριθμός διανομέων πουλάει τα προϊόντα μιας εταιρείας. Κάθε διανομέας έχει την ευκαιρία να κερδίσει ποσοστά από τις πωλήσεις εώς και έξι επίπεδα πωλητών κάτω του (downliners), " λέει ο Robert L. Fitzpatrick, συγγραφέας του False Profits: Seeking Financial and Spiritual Deliverance in Multi-level Marketing and Pyramid Schemes (Ψεύτικα Κέρδη: Ψάχνοντας Οικονομική και Πνευματική Λύτρωση σε Δίκτυα Πωλήσεων και Συστήματα Πυραμίδων). Οι πωλητές δεν ανταμοίβονται μόνο από την πώληση του προϊόντος σε λιανικούς αγοραστές, αλλά επίσης και από τη στρατολόγηση νέων πωλητών. Στην ουσία, λέει ο Fitzpatrick, τα MLM μάλλον υπάρχουν για να στρατολογούν επενδυτές παρά για να πωλούνται προϊόντα. Περισσότερα από 7 εκατομμύρια Αμερικανοί είναι αναμεμειγμένοι σε MLMs, που κάνουν ετήσιο τζίρο 10 εκατομμυρίων δολλαρίων, σύμφωνα με τον Fitzpatrick.

Συνεπώς, λέει, "Ήρθε η ώρα να αμφισβητήσουμε και να προσβάλουμε τη νομική βάση της βιομηχανίας των MLM. Αν δεν αντιμετωπίσουμε ηθικά και νομοθετικά τα MLMs τώρα, είμαστε σε κίνδυνο να θεσπίσουμε καταστρεπτικά και απατηλά συστήματα πυραμίδων σαν νόμιμες επιχειρήσεις της ελεύθερης αγοράς."

Ένας από παλιά αστικός ακτιβιστής και εργαζόμενος στην κοινωνική ανάπτυξη, ο Fitzpatrick είναι ένας πρώην δημοσιογράφος που ξεκίνησε και οργάνωσε δύο οργανισμούς εμπορίου, οργάνωσε διεθνή συμπόσια, εκδίδει μία διεθνή εφημερίδα για το χώρο των γραφικών τεχνών και είναι σύμβουλος σε εμπορικούς οργανισμούς. Ο Fitzpatrick μίλησε με τον εκδότη του Nexus, Ravi Dykema από το σπίτι του στην Charlotte, NC.

NEXUS: Ας ξεκινήσουμε με μία ιστορία ενός τυπικού ατόμου που εμπλέκεται με μία MLM.

RF: Θα σας πω για μία γυναίκα, θα την ονομάσω Jean, που είναι στα 50 της. Είναι μία επιφανής, γνωστή, σεβαστή σύμβουλος. Της συστήσαν να πάει σε μία συγκέντρωση MLM για μία εταιρεία που πουλάει προϊόντα τα οποία προβάλλονται σαν ιδιαίτερα φιλικά προς το περιβάλλον, μη ρυπαντικά, υποαλλεργικά και παράγονται χωρίς να πειραματείζονται σε ζώα. Στη συγκέντρωση της είπαν ότι όχι μονο τα προϊόντα αυτά είναι καλά για το περιβάλλον και καλά για τους ανθρώπους, αλλά επίσης ότι τα δίκτυα καταναλωτών ή το δικτυακό marketing είναι ένα πνευματικό σύστημα. Περιγράφηκε σαν ένα μη ανταγωνιστικό σύστημα ανθρώπων που αλληλοβοηθούνται, σε αντίθεση με την προσωπική, ιδιωτική απόκτηση. Με άλλα λόγια τα κέρδη αναλογούν στον καθένα ανάλογα με το βαθμό στον οποίο βοηθά τους άλλους. Περιγράφηκε σαν ένα τώρα πια σύστημα διανομής εισοδήματος, το οποίο σπάει τον κύκλο στον οποίο φαίνεται οι πλούσιοι να γίνονται πιο πλούσιοι και οι φτωχοί να γίνονται πιο φτωχοί. Εδώ έχουμε ένα τρόπο να πετύχουμε ασφάλεια και σταθερότητα σε μία αγορά εργασίας μακριά από τον άκαρδο, αναίσθητο και αμείλικτο επιχειρηματικό κόσμο.

Έτσι η Jean ενθουσιάστηκε από αυτά στη συγκέντρωση. Την κάλεσε εκεί κάποιος που γνωρίζει και εμπιστεύεται, και οι ομιλητές μιλούσαν τη γλώσσα της, περιγράφοντας ένα νέο σύστημα που ακούγεται υπέροχο. Αντηχεί με τις αξίες που αυτή πιστεύει ότι είναι οι καλύτερες αξίες γύρω από τις οποίες χτίζεται μία ζωή.

NEXUS: Τι την θέλουν να κάνει;

RF: Θέλουν απλά να διαδώσει τα νέα στη σφαίρα επιρροής της. Με άλλα λόγια, το περιέγραψαν σαν το πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο, να μοιράζεται αυτό το νέο μήνυμα με ανθρώπους που ήδη την ξέρουν και την εμπιστεύονται. Δεν της ζήτησαν να πάει και να κάνει άγνωστα τηλεφωνήματα. Το μόνο που χρειαζόταν να κάνει, της είπαν, ήταν να μοιραστεί αυτή την μεγάλη ευκαιρία με την οικογένεια, φίλους και γνωριμίες. Τότε της είπαν ότι η πραγματική ομορφιά του είναι ότι δεν θα χρειαστεί να χτίσει την νέα επιχείρηση καλλυντικών με βότανα, με ένα άτομο κάθε φορά, όπως κάνει με την δικηγορεία που ασκεί. Αυτό το σύστημα θα μεγαλώσει εκθετικά, της είπαν. Θα επεκταθεί από μόνο του, άρα το μόνο που έπρεπε να κάνει είναι να φυτέψει τον σπόρο. Το μήνυμα που θα μετέφερε στους ανθρώπους, θα το μετέφεραν αυτοί με τη σειρά τους στον κύκλο φίλων και συγγενών τους. Και αυτοί με τη σειρά τους θα κάνουν το ίδιο, με αποτέλεσμα η δυνατότητα για επέκταση και ανάπτυξη, όπως έδειξαν στη συγκέντρωση αυτή, να είναι τεράστια.

NEXUS: Πώς περιγράφουν αυτό το τερατούργημα;

RF: Της είπαν ότι με μία δυνατότητα 1.000 ανθρώπων σε επίπεδα κάτω της (downline), μπορεί να εισπράττει ένα εισόδημα εώς και 10.000 δολαρίων το μήνα, χωρίς να χρειάζεται να δουλεύει σκληρά.

NEXUS: Ας κάνουμε fast-forward έξι μήνες μετά. Τι συμβαίνει; Τι κάνει;

RF: Τηλεφωνεί και γράφει σε όποιον γνωρίζει. Έφτιαξε ένα γράμμα που έστειλε στους περισσότερους φίλους της. Το ανέφερε στα εργαστήρια που εργάζεται. Πλησίασε κάθε άτομο που είναι ή ήταν κάποτε πελάτης. Το ανέφερε στην εκκλησία. Μίλησε στην οικογένειά της, στους γείτονές της.

NEXUS: Διασκεδάζει ενώ το κάνει αυτό;

RF: Όχι. Αυτό που ανακάλυψε είναι ότι δεν κερδίζει αυτά που της έδωσαν να πιστέψει ότι θα κέρδιζε.

NEXUS: Γιατί όχι;

RF: Γιατί τα άτομα που στρατολογεί δεν στρατολογούν άλλους. Μερικοί έκαναν μικρές αγορές και δεν ξαναπαρήγγειλαν. Οι απαιτήσεις του συστήματος είναι ότι πρέπει να πετύχει ένα συγκεκριμένο όγκο πωλήσεων προϊόντων για να βγάλει μεγαλύτερη προμήθεια και να αγοράζει τα δικά της προϊόντα σε χαμηλότερη τιμή.

NEXUS: Με άλλα λόγια, χρειάζεται να πουλάς μαζικά για να έχεις έκπτωση στο προϊόν που πηγαίνει σε σένα και στους downlines σου.

RF: Ναι, ένας βαθμός προμήθειας που θα έκανε πραγματικά πιθανό το αναμενόμενο εισόδημα. Δεν έφτανε αυτόν τον αριθμό. Όσους και να στρατολογούσε, άλλοι τόσοι έφευγαν, ακόμη κι αν ασχολούνταν 30 ώρες την εβδομάδα ή και περισσότερες, όταν προσθέσεις όλα τα τηλεφωνήματα, αλληλογραφία, παρουσία σε συγκεντρώσεις, follow-ups, networking, και εργαστήρια τα Σαββατοκύριακα.

NEXUS: Παρουσία σε τι συγκεντρώσεις;

RF: Ανήκει κάτω από κάποιον άλλο (upline), το άτομο που την στρατολόγησε, το άτομο που τους στρατολόγησε, και ούτως καθ' εξής. Οι συγκεντρώσεις γίνονται από τους upliners για να την εκπαιδεύσουν και να την εμπνεύσουν.

NEXUS: Είναι λοιπόν αυτό διασκεδαστικό; Ανταμείβεται με το να πηγαίνει στις συγκεντρώσεις;

RF: Της είπαν ότι πρέπει να το κάνεις αυτό για να διατηρείς την ενέργεια, να είσαι πάντα πληροφορημένη, ν'ακούς ιστορίες επιτυχίας άλλων ανθρώπων. Επίσης αγόρασε πράγματα. Αγόρασε κασέτες ν'ακούει στο αυτοκίνητό της. Αγόρασε βιντεοκασέτες από μεγάλες συγκεντρώσεις, μεγάλα ετήσια συνέδρια της οργάνωσης με τους κορυφαίοι upliners, των οποίων τα εισοδήματα αναφέρονται, ο τρόπος ζωής περιγράφεται και βραβεία δίνονται.

NEXUS: Πόσα έχει επενδύσει σε υλικό και αεροπορικά εισητήρια για τις συγκεντρώσεις;

RF: Τους τελευταίους έξι μήνες, πιθανόν να ξόδεψε 3.000 με 4.000 δολάρια.

NEXUS: Και πόσα κέρδισε;

RF: Διακόσια δολάρια το μήνα. 1.200 δολάρια σε έξι μήνες. Επίσης αντιμετώπισε κάποια εχθρικότητα και οργή από κάποιους ανθρώπους με τους οποίους είχε στενές σχέσεις, πελάτες, ανθρώπους που γνώριζε καλά. Μερικοί άνθρωποι της το είπαν κατάμουτρα ότι το απεχθάνονταν, και αισθάνονταν ότι παραβίαζε την επαγγελματική σχέση ή την φιλία που είχαν. Η επιχείρησή της υπέφερε. Οι οικογενειακές της σχέσεις υπέφεραν, και είναι εκνευρισμένη.

NEXUS: Τι της λένε οι εκπαιδευτές στις συγκεντρώσεις ή στα συνέδρια ή στις κασέτες ότι πρέπει να κάνει με αυτά τα αισθήματα;

RF: Της λένε ότι το μήνυμα είναι τόσο καλό και αν κάποιος δεν το καταλαβαίνει, δεν έκανε αρκετά καλη παρουσίαση. Ίσως δεν έχει επιδείξει αρκετό πάθος και ενθουσιασμό γι αυτό. Έτσι, της συνιστούν περισσότερη εκπαίδευση σε πειθώ, πωλήσεις και να συχνάζει (networking) με ανθρώπους που είναι επιτυχημένοι.

NEXUS: Οπότε τώρα κάντε fast-forward στο τέλος.

RF: Λοιπόν, η διαδικασία χασίματος λεφτών και η διαδικασία απαλλοτρίωσης φίλων την οδήγησαν να τα παρατήσει. Επίσης αισθάνθηκε μία γενική μονομανή εστίαση στο να είναι πλούσια. Άρχισε να βλέπει σε αυτές τις συγκεντρώσεις μία έλλειψη πνευματικότητας, μία έλλειψη των αρχών που πίστευε ότι οδηγούσαν το σύστημα. Τα δολάρια, ο όγκος, το εισόδημα και το τι έκαναν οι άνθρωποι με τα λεφτά παρουσιάζονταν σαν η ανταμοιβή για όλη αυτή τη δουλειά. Άρχισε να την αποθαρρύνει. Αυτός δεν είναι ο τρόπος με τον οποίο ζούσε τη ζωή της. Πάντα ήταν ένα εύπορο άτομο. Αλλά δεν ζούσε μόνο κερδίζοντας και ξοδεύοντας χρήματα.

NEXUS: Έχασε τους καινούργιους MLM φίλους της;

RF: Ναι, αμέσως.

NEXUS: Είναι αυτή μία ασυνήθιστη περίπτωση;

RF: Στην εμπειρία μου, σε κάθε μία περίπτωση όπου ένα άτομο που πέτυχε και κέρδισε 10.000 δολλάρια σε ένα δίκτυο καταναλωτών, έχουμε εώς και 2.000 ανθρώπους που αναπαριστούν την άλλη εικόνα. Μόλις πέρασα λίγο χρόνο με τη Διεύθυνση Μικρών Επιχειρήσεων εδώ στο Charlotte. Λένε ότι 93% των ατόμων σε δίκτυα καταναλωτών βγάζουν λιγότερο από 200 δολλάρια το μήνα. Τώρα, όταν λέμε ότι βγάζεις 200 δολλάρια το μήνα, αυτό είναι μεικτό εισόδημα, και σημαίνει ότι έχασες λεφτά. Αλλά μόνο ένας στους διακόσιους ανθρώπους στην Amway, σύμφωνα με τα δικά τους στοιχεία, καταφέρνει ποτέ να φτάσει στο επίπεδο αυτού που αποκαλούν άμεσο διανομέα (direct distributor). Αυτός είναι το άτομο που αγοράζει κατευθείαν από την εταιρεία. Τα περισσότερα δίκτυα καταναλωτών έχουν έναν αριθμό που πρέπει να φτάσει κανείς προτού αρχίσει να στρατολογεί το δικό του downline και να παίρνει προμήθειες. Άρα μόνο ένας στους διακόσιους πετυχαίνουν αυτό το επίπεδο στην Amway. Αυτό είναι απλά το κατώτερο επίπεδο. Άρα, αν απομακρυνθείς από το δίκτυο καταναλωτών και και το δεις όχι περιστασιακά αλλά σαν ένα μακροοικονομικό σύστημα, βλέπεις ότι μόνο ένας μικρός αριθμός ανθρώπων έχουν κέρδος ούτως ή άλλως.

NEXUS: Άνθρωποι που γνωρίζω σε αυτές τις οργανώσεις θα έλεγαν ότι παίρνουν ένα πραγματικά φοβερό προϊόν που σε θεραπεύει ή κάνει κάτι καλό για σένα. Είναι καλύτερο από αυτά που βρίσκονται στα καταστήματα, και το αγοράζεις σε καλή τιμή. Αν το χρησιμοποιούν και δεν καταλήγουν να στρατολογήσουν ένα downline τι έγινε; Τι κακό υπάρχει σ'αυτό;

RF: Αυτό το ακούω συχνά. Και ο κόσμος το λέει αυτό μόνο για κάποιο καιρό. Αργότερα, όταν ρωτάς "Αγοράζεις ακόμα εκείνο το προϊόν;" συνήθως λένε "όχι". Αυτό που εννοούν είναι ότι μπήκανε στη διαδικασία για την πιθανότητα εισοδήματος. Είναι ένα σπάνιο προϊόν που προσφέρεται μέσω δικτύων καταναλωτών , το οποίο δεν είναι διαθέσιμο αλλού σε καλύτερη τιμή. Πρακτικά, τα δίκτυα καταναλωτών δεν προσφέρουν προϊόντα σε χαμηλότερη τιμή. Δεν παρουσιάζουν μοναδικά προϊόντα. Δεν παρουσιάζουν καλύτερα προϊόντα.

NEXUS: Μπορείτε να μας δώσετε κάποια παραδείγματα;

RF: Υπεραστικές τηλεφωνικές υπηρεσίες, βιταμίνες, διατροφικά συμπληρώματα, περιποίηση δέρματος. Σε αυτές τις τέσσερις κατηγορίες έχετε την πλειοψηφία του συστήματος δικτύων καταναλωτών. Κανένα από αυτά τα προϊόντα δεν είναι μοναδικά, καλύτερα ή φτηνότερα. Το λέω αυτό γιατί είμαι σύμβουλος στο χώρο των διανομών. Δουλεύω με εταιρείες που σχεδιάζουν συστήματα διανομής. Με ρωτάνε "Να το πουλήσουμε άμεσα από τον κατασκευαστή στον καταναλωτή; Να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο διανομέων από κάτω μας; Να χρησιμοποιήσουμε καταλόγους παραγγελιών; Να το πουλήσουμε σε λιανικά καταστήματα;" Αυτό που ανακαλύπτει κανείς στα προϊόντα δικτύων καταναλωτών, στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι ότι είναι σε ανεπτυγμένες κατηγορίες. Υπάρχουν εκατοντάδες εταιρείες παρασκευής βιταμινών. Πως να εισάγεις τη βιταμίνη σου στην αγορά; Δεν μπορείς ούτε να την βάλεις στο ράφι ενός μανάβικου. Δεν μπορείς να την βάλεις σε ένα κατάστημα υγιεινών τροφών. Έχουν πολύ περισσότερες μάρκες απ'όσες χρειάζονται. Άρα προσθέτεις αυτό το μοναδικό σύστημα πωλήσεων στο προϊόν, δίνοντας κίνητρο στον κόσμο να το αγοράσει.

NEXUS: Θα συμβουλεύατε μία εταιρεία να μην διανέμει μέσω δικτύων καταναλωτών;

RF: Θα συνιστούσα σε μία εταιρεία να μην χρησιμοποιήσει δίκτυα καταναλωτών γιατί βλάπτει και παραπλανεί ένα μεγάλο αριθμό επενδυτών. Αυτό είναι πραγματικά ένα ζήτημα ηθικό και αρχών.

NEXUS: Πως ξεκίνησαν τα φαινόμενα των δικτύων καταναλωτών;

RF: Ήρθε από δύο πράγματα. Πρώτον, κατέρρευσε η πώληση από πόρτα σε πόρτα (door to door sales). Δεν μπορείς να πουλάς από πόρτα σε πόρτα σήμερα γιθα πολλούς λόγους. Παροδικότητα. Όλοι δουλεύουν. Κανείς δεν είναι στο σπίτι. Όλοι έχουν φθαρεί. Δεν είναι πρακτικό. Δεν δουλεύει πια. Δεύτερον, είναι η ωρίμανση της οικονομίας. Υπάρχουν τόσα αγαθά, τόσες μάρκες, τόσα περισσότερα πράγματα από όσοι άνθρωποι για να τα αγοράσουν. Έτσι, το σύστημα οργάνωσης δικτύων καταναλωτών εξελίχθηκε, αρχικά, για να παρακάμψει τις πωλήσεις από πόρτα σε πόρτα, γιατί δεν πρέπει να περάσεις την πόρτα. Ξεκινάς από τους ανθρώπους που σε έχουν ήδη βάλει μέσα στο σπίτι, οικογένεια και φίλοι. Μετά, το σύστημα δικτύων καταναλωτών προσθέτει μία μοναδική αντιληπτή αξία στο προϊόν. Ξέρεις ότι στις πωλήσεις πρέπει πάντα να περιγράψεις την αξία ενός προϊόντος ως προς ένα άλλο. Ποιά είναι η παραπάνω αξία ενός σαπουνιού της Amway από ενός της Procter & Gamble; Το σαπούνι της Procter & Gamble είναι φθηνότερο, εύκολα διαθέσιμο, ξέρεις την μάρκα, ξέρεις ότι είναι αξιόπιστο. Γιατί να αγοράσεις Amway? Γιατί έχει αυτή την αξία μίας ευκαιρίας εισοδήματος. Αυτό ήταν η μεγαλοφυία των ιδρυτών των δικτύων καταναλωτών, και οι δύο ιδρυτές της Amway ήταν πράγματι οι δημιουργοί όλου αυτού του συστήματος οργάνωσης δικτύων καταναλωτών στις δεκαετίες '60 και αρχές '70.

NEXUS: Τα δίκτυα καταναλωτών μοιάζουν με μονόδρομο σαν τρόπος διανομής. Γιατί είναι ακόμα τόσο δημοφιλή;

RF: Αυτό είναι δύσκολο να το εξηγήσουμε, αλλά ο λόγος που δεν "ακούγεται" είναι επειδή - σχεδόν όλοι - οι άνθρωποι που απέτυχαν σε αυτό είναι σαν το άτομο που μόλις περιέγραψα. Αποτυγχάνουν και λένε στον εαυτό τους και σε όλους, "Απέτυχα γιατί απλά δεν προσπάθησα αρκετά σκληρά. Κάτι έλειπε μέσα μου. Το σύστημα μου παρουσιάστηκε. Είδα την ευκαιρία. Είδα ανθρώπους να βγάζουν χρήματα από αυτό. Δοκίμασα, αλλά απλά απέτυχα." Έτσι για την αποτυχία φταίει το άτομο. Το σύστημα πωλήσεων είναι σχεδιασμένο να πείσει το άτομο που στρατολογήθηκε ότι, αρχικά, μπορείς να τα καταφέρεις και μετά όταν αποτύχεις, σε πείθει ότι απέτυχες μόνο εξ'αιτίας σου.

NEXUS: Πόσοι άνθρωποι αποτυγχάνουν στα συστήματα οργάνωσης δικτύων καταναλωτών

RF: Η ίδια η Amway χάνει περίπου 50% των ανθρώπων της κάθε χρόνο.

NEXUS: Εννοείτε ότι 50% του συνολικού αριθμού αντιπροσώπων τα παρατάνε κάθε χρόνο;

RF: Ναι. Παραιτούνται από ενεργή υπηρεσία μέσα σε ένα χρόνο.

NEXUS: Όταν κοιτάξουμε πίσω σε αυτήν την εποχή, μετά από εκατό χρόνια, πως πιστεύετε ότι θα βλέπουμε τα δίκτυα καταναλωτών αφότου, όπως φαίνεται να συμβαίνει, εκατομμύρια ανθρώπων έχουν αναμειχθεί;

RF: Κατά τη γνώμη μου θα είναι κυρίως αρνητική. Έχουμε αναπτύξει ένα παραπλανητικό σύστημα πωλήσεων. Δεν αγοράζεις αυτό που νομίζεις ότι αγοράζεις. Αγοράζεις ένα καλό προϊόν. Δεν υπάρχει κάτι που συνδέει απαραίτητα τα δίκτυα καταναλωτών με κακά προϊόντα. Η πρόταση αξίας που σου παρουσιάζεται είναι αυτό που είναι απατηλό. Η επιχειρηματική ευκαιρία που είναι προστεθειμένη στο προϊόν είναι το πραγματικό προϊόν που αγόρασες. Το προϊόν για το οποίο πλήρωσες είναι πρόφαση προς το πραγματικό προϊόν το οποίο είναι η επιχειρηματική ευκαιρία. Κάποιος πολύ σπάνια έρχεται και σου λέει "Θα ήθελα να αγοράσεις αυτό το διατροφικό συμπλήρωμα." Σου προσφέρουν μια ευκαιρία να γίνεις διανομέας από κάτω τους και να πουλάς αυτό το τροφικό συμπλήρωμα. Το αρνητικό αποτέλεσμα από αυτό είναι ότι επιτρέπουμε να έχει νόμιμη αγοραστική δραστηριότητα κάτι το οποίο έχει πλάνη εξ'ορισμού. Πολλοί άνθρωποι χάνουν τον χρόνο τους και ξοδεύουν χρήματα. Επιπρόσθετα, τα δίκτυα καταναλωτών είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, μία μέθοδος προώθησης που έχει γκρεμίσει τα τείχη μεταξύ εμπορικής και ιδιωτικής ζωής. Με άλλα λόγια, έχει εμπορικοποιήσει πιο πολύ τις ζωές μας. Πιστεύω ότι έχει διαστρεβλώσει και δηλητηριάσει τις σχέσεις κάποιων ανθρώπων, οι οποίες θεωρούνταν ιερές πιο πριν, για παράδειγμα, την οικογένεια, έχοντας ένα φίλο, να είναι κανείς σε μια εκκλησία η σε μά κοινωνική οργάνωση, μία συγκέντρωση συμμαθητών, ένα γάμο.

NEXUS: Τι δηλητηρίαση ή διαστρέβλωση έχει συμβεί σε αυτούς τους χώρους;

RF: Έχουν μετατραπεί ευκαιρείες αγοράς. Έχουν γίνει χώροι πωλήσεων. Κι έτσι μία σχέση γίνεται εμπορική σχέση. Ένα οικογενειακό μέλος είναι ένας πιθανός αγοραστής. Ένας γείτονας της διπλανής πόρτας είναι πιθανός αγοραστής. Τα δίκτυα καταναλωτών δεν είναι το μόνο σύστημα που μπορεί να εκμεταλλευθεί αυτές τις σχέσεις, αλλά είναι το μόνο σύστημα που είναι σχεδιασμένο να εκμεταλλεύεται αυτές τις σχέσεις, που βασίζεται στην εκμετάλλευση αυτών των σχέσεων.

NEXUS: Τι βρίσκουν ιδιαίτερα ελκυστικό στα δίκτυα πωλήσεων άνθρωποι που ενδιαφέρονται για ολιστική συνείδηση (holistic conscience) και νέο πνευματισμό (new spiritualism);

RF: Τα δίκτυα καταναλωτών χρησιμοποιήσαν την πίστη και τις παραδοχές που σήμερα καλούμε New Age δόγματα ή πίστες. Και με αυτά, εννοώ παραδοχές που βασίζονται σε προσωπική ενδυνάμωση, αίσθηση Ενός θείου σκοπού, μίας καλής θεότητας π.χ. Εταιρείες υιοθετούν την αντίληψη ενός σύμπαντος στο οποίο αφθονία, πλούτος και καλή υγεία ανήκουν σε όλους. Αυτό είναι ένα καλό σύμπαν, μία καλή θεότητα. Διδάσκουν ότι κάθε άτομο μπορεί να πετύχει αυτούς τους σκοπούς μέσω πνευματικών μεθόδων. Έτσι, η αντίληψη της επιτυχίας σε αυτές τις επιχειρήσεις παρουσιάζεται σε πολλές συγκεντρώσεις σαν πνευματική άσκηση, η οποία εξαρτάται πρώτα από τον προσανατολισμό του, την στάση του, στο να ανοιχτεί να αφήσει την ευτυχία να μπει στη ζωή του. Όταν αυτό συμβεί, η επιτυχία θα έρθει, λένε οι εταιρείες στους στρατολογημένους. Η φιλοσοφία και τα δόγματα που διδάσκονται γειτνιάζουν στενά με αρχές που διδάσκονται σε αρκετές ομάδες New Age ή εκκλησίες νέας σκέψης όπως η Unity ή η Church Of Religious Science. Είναι ένα σύστημα όπου η πραγματικότητα διαμορφώνεται από τη στάση σου, όπου μπορείς να αλλάξεις την πραγματικότητα αλλάζοντας τον εαυτό σου, ότι αυτό που είναι προδιαγεγραμμένο στη ζωή είναι να είσαι επιτυχημένος, ευτυχισμένος και υγειής, ότι η φτώχεια ή ασθένεια είναι συχνά ένα σημάδι αντίστασης στο θείο έργο. Αυτό διδάσκεται συνεχώς στα δίκτυα καταναλωτών.

NEXUS: Γιατί είναι κακό να διδάσκεις ότι η συνείδηση των ανθρώπων είναι ένας παράγοντας στην υποκειμενική τους εμπειρία και ότι αν περνάς άσχημα, μπορεί να είναι κάτι που σκέφτεσαι, και αν αλλάξεις τις σκέψεις σου, μπορεί να μην περνάς άσχημα;

RF: Δεν είναι κακό να το διδάσκεις αυτό. Αυτό που εννοώ είναι ότι αυτές οι παραδοχές χρησιμοποιούνται από κάποιες εταιρείες για να προσελκύσουν πελάτες και πωλητές στο σύστημα οργάνωσης δικτύων καταναλωτών. Έφεραν κάποιον μέσα σ'ένα σύστημα όπου μαθηματικά μόνο ένας μικρός αριθμός μπορεί να πετύχει.

NEXUS: Είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν ένα σωρό κακά δίκτυα καταναλωτών εκεί έξω, και έδωσαν μία κακή φήμη στο σύστημα δικτύων καταναλωτών, αλλά μήπως υπάρχουν και καλά τέτοια δίκτυα;

RF: Δεν είναι ακριβώς η εταιρεία αυτή καθ'εαυτή που πρέπει να θεωρηθεί καλή ή κακή. Το σύστημα το ίδιο είναι κακό, από τη στιγμή που το ίδιο είναι εκ φύσεως παραπλάνητικό και εκ φύσεως σχεδιασμένο σαν πυραμίδα, στην οποία μόνο ένας μικρός αριθμός ατόμων μπορεί να επιτύχει.Με άλλα λόγια, η επιτυχία απαιτεί παραπλάνηση, μιας και μόνο λίγοι μπορούν να πετύχουν και δεν θα μπορούσες ποτέ να στρατολογήσεις ανθρώπους λέγοντάς το τους. Διάφοροι θα πούνε "Λοιπόν, αρκετοί ξεκινάν επιχειρήσεις, πχ. εστιατόρια, και όχι και πάρα πολλοί επιτυγχάνουν." Δεν είναι το ίδιο. Δεν είναι καθόλου το ίδιο γιατί αν αγόραζες ένα franchise, ο franchiser είναι υποχρεωμένος από το νόμο να σου πει πόσα franchises σαν το δικό σου υπάρχουν. Με άλλα λόγια υπάρχει μία ολόκληρη σειρά από στοιχεία που πρέπει να δοθούν. Δεν υπάρχει τέτοια απαίτηση στα δίκτυα καταναλωτών. Αν τέτοια στοιχεία απαιτούνταν και ο κόσμος μπορούσε να δει πραγματικά τους αριθμούς και να τους καταλάβει, σίγουρα το σύστημα θα ήταν λιγότερο επιζήμιο στο κοινό. Η άλλη πλευρά του είναι ότι είναι μία εκ φύσεως πυραμίδα, ένα σύστημα στο οποίο άτομα κάτω σου πρέπει να αποτύχουν ούτως ώστε εσύ να επιτύχεις. Αν παρουσιάζονταν σε μία συγκέντρωση ότι για να συνεχίσει αυτό να λειτουργεί, ένας αριθμός από εσάς πρέπει να έρθει, να επενδύσει τα χρήματά σας, και να αποτύχει ουτως ώστε εμείς οι υπόλοιποι στην κορυφή να συνεχίσουμε να λειτουργούμε, αυτό θα ήταν πιο ειλικρινές. Αυτό αποτελεί ένα βαθμό παραπλάνησης πολύ περισσότερο από να κρύβεις τις πιθανότητες σε μία λοταρία, ή ακόμα δείχνοντας τις πιθανότητες, τις οποίες οι περισσότεροι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν έτσι κι αλλιώς. Αυτό είναι κάτι που πιστεύω ότι εξαντλεί τα περιθώρια νομιμότητας και ειλικρίνειας στις επιχειρήσεις περισσότερο από όσο θα μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε.

NEXUS: Εντάξει, έτσι λοιπόν το σύστημα είναι το πρόβλημα, και όχι οι εταιρείες αυτές καθ΄εαυτές που το χρησιμοποιούν. Λέτε ότι δεν υπάρχει τρόπος να χρησιμοποιηθεί η παρούσα εκδοχή των συστημάτων οργάνωσης δικτύων καταναλωτών ηθικά και υγιεινά, για τους ανθρώπους και την οικονομία;

RF: Όχι, δεν λέω ακριβώς αυτό. Θα κάνω ένα αναγκαίο διαχωρισμό. Βλέπω μερικές εταιρείες δικτύων καταναλωτών να λειτουργούν νόμιμα, με προϊόντα που πωλούνται συνήθως σε συγκεντρώσεις σε σπίτια, επικεντρωμένες στην ίδια τη πώληση του προϊόντος, όπου σπάνια γίνονται υποσχέσεις υψηλών αποδοχών. Μία τέτοια εταιρεία λέγεται Pampered Chef και μία άλλη λέγεται Weekenders και πουλάει κυρίως γυναικεία ρούχα. Αυτές παρουσιάζονται σαν σεμνές ευκαιρίες ημιαπασχολούμενων πωλήσεων.

NEXUS: Τι ερωτήσεις θα μπορούσε ένα άτομο να ρωτήσει για να ξεχωρίσει μεταξύ ενός δικτύου καταναλωτών ζημιογόνου και αυτού που περιγράφετε;

RF: Πιστεύω ότι υπάρχει ένα βασικό ερώτημα: Τα περισσότερα προϊόντα πωλούνται μόνο σε διανομείς και ο μόνος τρόπος να έχει κέρδος ο διανομέας είναι στρατολογώντας επιπρόσθετους διανομείς κάτω του; Τότε έχουμε ένα μαθηματικό όριο, και όσο συνεχίζεις να πουλάς έτσι, παραπλανείς τον κόσμο με μία πυραμίδα. Το δεύτερο ερώτημα θα ήταν: Γράφεσαι για να πουλήσεις το προϊόν και να κερδίσεις μία προμήθεια ή γράφεσαι μόνο για την επιχειρηματική ευκαιρία; Με άλλα λόγια, το πού είναι η έμφαση φαίνεται από τον τρόπο που γίνεται η παρουσίαση .

NEXUS: Ποιό είναι το μέλλον των MLM;

RF: Το μέλλον δεν έχει γραφτεί ακόμη για το Multi-Level Marketing. Όσο μεγαλώνει, η ενημέρωση του κοινού μεγαλώνει κι αυτή. Κι ο νόμος δεν είναι σαφής για τα δίκτυα καταναλωτών. Το 1979, πριν 20 χρόνια, το FTC (Federal Trade Court = Ομοσπονδιακό Εμπορικό Δικαστήριο) απεφάνθη ότι η Amway δεν ήταν παράνομη πυραμίδα. Όμως υπάρχουν δίκες που εκκρεμούν, οι οποίες επανεξετάζουν την υπόθεση της Amway και μελετούν τις οδηγίες που το FTC επέβαλλε στην Amway, οι οποίες αγνοούνται κατ'εξακολούθησιν. Πολλές δίκες εκκρεμούν αυτή τη στιγμή σε Ομοσπονδιακό Δικαστήριο οι οποίες πιθανόν να επανερμηνεύσουν το νόμο που καθορίζει τα δίκτυα καταναλωτών.

NEXUS: Πως θα ήταν η κατάλληλη νομοθετική ρύθμιση;

RF: Πιθανόν κάτι σαν franchising, σαν δήλωση αποκλειστικότητας (exclusivity disclosure). Μέσα στις δηλώσεις αποκλειστικότητας μπορεί να είναι πράγματα όπως: Πόσοι άνθρωποι στη γεωγραφική σας περιοχή είναι αυτή τη στιγμή ενεργοί; Πόσοι γράφτηκαν τα τελευταία 5 χρόνια και δεν συμμετέχουν πια; Πιθανόν να χρειάζεται επίσης και μία δήλωση (disclosure) ποιοί και πόσοι είναι πάνω από σας (upline); Θα ήθελε κάποιες δηλώσεις για ποσά που θα χρειαστούν για εκπαίδευση και εμψύχωση (motivation). Βγάζουν κάποιοι χρήματα από τις συγκεντρώσεις (rallies); Αυτό το οποίο εξελίχθηκε στα δίκτυα καταναλωτών είναι μία δεύτερη επιχείρηση, και στη δίκη που εκκρεμεί κατά της Amway από μία ομάδα υψηλόβαθμων διανομέων, υπάρχει η παραδοχή ότι οι υψηλόβαθμοι διανομείς έβγαζαν περισσότερα χρήματα πουλώντας εκπαιδευτικό και εμψυχωτικό υλικό προς αυτούς κάτω τους παρά εισπράττοντας προμήθειες από πωλήσεις προϊόντων της Amway.

NEXUS: Που είναι το κακό εδω;

RF: Τίποτα δεν είναι κακό αν δηλώνεται πλήρως. Οι διανομείς της Amway, όταν πηγαίνουν σε μία συγκέντρωση συχνά δεν γνωρίζουν ότι το άτομο που τους έφερε κερδίζει χρήματα για να έρθουν σ΄αυτή τη συγκέντρωση. Συνήθως δεν ξέρουν ότι αυτός που τους στρατολογεί κερδίζει περισσότερα προσκαλώντας διανομείς σε συγκεντρώσεις παρά από κόσμο που αγοράζει προϊόντα της Amway.

NEXUS: Ισχύει αυτό σε πολλά MLM ή μόνο στην Αmway;

RF: Ισχύει σε πολλά MLM. Θα ήθελα να προσθέσω ακόμη κάτι σχετικά με τις δηλώσεις (disclosures). Πιθανόν, πιο σημαντικά, η νομοθεσία ν' απαιτεί δήλωση και αναφορά σε κάποιο ελεγκτικό όργανο, αποδείξεων ότι η πλειοψηφία των προϊόντων της εταιρείας πωλούνται σε τελικούς καταναλωτές, όχι σε διανομείς. Αν απαιτείται από μια επιχείρηση να επιβιώνει πουλώντας προϊόντα, απαιτείται να είναι ένας πραγματικός δίαυλος διανομής, όχι μία πυραμίδα. Όπως είναι τώρα κάποιος δεν θα κέρδιζε χρήματα πουλώντας το προϊόν, αλλά θα έπρεπε να κερδίσουν από ανθρώπους που δεν είναι εγγεγραμμένοι διανομείς. Αυτό θα άλλαζε ολόκληρη τη δομή των δικτύων καταναλωτών. Αυτό θα αφαιρούσε το στοιχείο της πυραμίδας, και αυτό είναι το βασικό. Όλη αυτή η δομή της πυραμίδας και η κάλυψη αυτής της πυραμιδοειδούς κατασκευής, με τους μαθηματικούς της περιορισμούς, που κινεί την απάτη είναι το κατηγορητέο.

NEXUS: Πως θα προτείνατε σε κάποιους ανθρώπους να πείσουν ένα μέλος της οικογενείας τους ή ένα φίλο να βγεί από ένα δίκτυο καταναλωτών;

RF: Θα έλεγα σε οποιονδήποτε που έχει ένα στενό οικογενειακό μέλος ή φίλο που είναι αναμεμειγμένος, ότι δεν είναι εύκολο. Τα δίκτυα καταναλωτών έχουν μία ψυχολογική χειραγώγηση των ανθρώπων η οποία είναι πολύ δυνατή και δύσκολο να σπάσει. Δεν κόβεται με το να εναντιώνεσαι άμεσα και να διαφωνείς με κάποιον. Προσφέροντας, ήπια, πληροφορίες σχετικά με τις μαθηματικές πιθανότητες του συστήματος βοηθάει. Το άλλο που θα έλεγα στον κόσμο είναι να χαράξουν τα δικά τους όρια. Μην επιτρέπετε σε κάποιον να εμπορευματοποιεί, να χρησιμοποιεί ή και να καταχράται προσωπικές σχέσεις με σκοπό τη στρατολόγηση. Αυτό είναι πιθανόν το δυνατότερο μήνυμα που μπορείτε να δώσετε σε κάποιον. Πείτε τους ότι είναι εκτός ορίων, ότι εδώ είμαστε οικογένεια, είμαστε φίλοι, βγήκαμε έξω απόψε να περάσουμε καλά, κράτα τη δουλειά σου έξω από αυτό, δεν εκτιμώ το ότι προσπαθείς να χρησιμοποιήσεις τη σχέση μας με αυτό τον τρόπο. Πιστεύω ότι αυτό το μήνυμα κάπως περνάει σ' αυτούς και τους ανοίγει τα μάτια προς αυτό που κάνουν περισσότερο απ' ότι επιχειρήματα για οικονομία. Ο κόσμος μπαίνει σε κάποια υπνωτική κατάσταση με τα δίκτυα καταναλωτών γιατί βασίζονται σε όλους αυτούς τους μύθους για πλουτισμό, το Αμερικάνικο Όνειρο, οικονομική ανεξαρτησία, κυνήγι της ευτυχίας, καθένας να είναι σε έλεγχο της ζωής του, ελεύθερος να ακολουθήσει τα ενδιαφέροντα, κ.ο.κ. Αυτοί οι μύθοι υπνωτίζουν απόλυτα τους ανθρώπους. Νομίζω ότι είναι κατά κάποιον τρόπο εθιστικοί. Πολλοί ανακαλύπτουν ότι τα δίκτυα καταναλωτών βασίζονται σε βαθιά ριζωμένους φόβους και άγχη, και προσφέρονται σαν η ύστατη λύση σε αυτά οπότε αρπάζονται με τον ίδιο τρόπο όπως οι ναρκομανείς.

NEXUS: Τελικα, αρπάζονται με την ελπίδα ότι θα ελευθερωθούν από αυτή την αγωνία;

RF: Ακριβώς. Ελπίζουν ότι η απάντηση βρίσκεται στο σύστημα. Ότι περιέχει εσωτερική ικανοποίηση, μία αίσθηση κοινωνίας, ανακούφισης και σεβασμού. Αλλά το κυνήγι της ευτυχίας είναι κάτι το μοναδικό, δεν είναι ένα franchise, και απαιτεί ενδοσκόπηση όχι συμμετοχή σε συγκεντρώσεις. Και είναι σκληρή δουλειά που αναλαμβάνει ο καθένας αν μπορεί. Ένα πράγμα έχω να πω πάντως, η οικονομία αυτή προσφέρει μία εξαιρετική ποικιλία ευκαιριών στον κόσμο. Εδώ στην Αμερική τα όνειρα γίνονται πραγματικότητα, όπως πουθενά αλλού στον κόσμο. Ένα από τα ποιό αρνητικά μηνύματα που παρουσιάζονται σε μαζική κλίμακα από τα δίκτυα καταναλωτών, είναι ότι οτιδήποτε κάνει κανείς, δάσκαλος, νοσκοκόμα, είναι μια δουλειά αποτυχημένου που βγάζει σε αδιέξοδο. Όλη αυτή η συκοφάντηση και υποβιβασμός της οικονομίας και του συστήματός μας, έκανε μεγάλη ζημιά. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για τον κόσμο αλλά χρειάζεται δουλειά. Χρειάζεται να ψάξει κανείς μέσα του. Δεν λέω ότι η οικονομία προσφέρει σε όλους την ευκαιρία να γίνουν πλούσιοι. Δεν συμβαίνει αυτό. Αλλά πραγματικά δίνει την ευκαιρία στον κόσμο ν' ακολουθήσει τα ενδιαφέροντά τους. Υπάρχει εδώ μία ελευθερία που είναι πραγματικά υπέροχη. Αλλά βλέπω πολλές κερδοφόρες ευκαιρίες που μπορούν να στηρίξουν ανθρώπους και τις οικογένειές τους, να θρέψουν ανθρώπους με τρόπους που τους κάνουν να αισθάνονται ωραία. Και πιστεύω ότι αυτό το μήνυμα πρέπει να είναι μέρος της άρνησης στην παραπλάνηση των δικτύων καταναλωτών.