| Μερικά παραδείγματα Ponzi schemes |
|
Στην έρευνά μας βρήκαμε πολλά παραδείγματα τέτοιων
πυραμίδων, κυρίως από χώρες με αναπτυσσόμενες οικονομίες ή με οικονομίες
σε μετάβαση από το σοσιαλιστικό στο καπιταλιστικό μοντέλο. Για ρίξτε
μια ματιά:
Οι απάτες που ζητούν από το κοινό να "επενδύσει" σε εταιρείες φαντάσματα οι οποίες αποδίδουν τεράστια κέρδη ονομάζονται "Ponzi schemes" από τον Charles Ponzi, έναν Αμερικανό ιταλικής καταγωγής. Τον Ιούνιο του 1919 ο Ponzi έπεισε κάποιους να επενδύσουν ότι ποσό ήθελαν σ' αυτόν και θα είχαν κέρδος 50% επί του ποσού που είχαν επενδύσει κάθε 90 ημέρες. Έχτισε την αξιοπιστία του πληρώνοντας τους πρώτους με τα λεφτά που έβαζαν όσοι έμπαιναν στην πυραμίδα αργότερα έτσι όλοι πείστηκαν ότι όντως ήταν κερδοφόρος επένδυση καθώς έδινε αυτά που υπόσχονταν. Σιγά σιγά άνθρωποι έρχονταν στη Βοστώνη (η έδρα του) απ' όλη τη Νέα Αγγλία για να επενδύσουν εως ότου η εφημερίδα Boston Globe τον ξεσκέπασε τον Αύγουστο του 1920 και το όλο σχήμα κατέρρευσε. Μέχρι τότε έπαιρνε περίπου 200.000 $ την ημέρα από "επενδυτές" που έσπευδαν ν'ανέβουν στο τρένο των κερδών. Τέτοιες απάτες υπήρχαν από πιο παλιά όπως το Mississippi scheme όπου η απάτη του John Law είχε τις ευλογίες του Γαλλικού Κράτους το οποίο είχε οικονομικά προβλήματα μετά το θάνατο του Louis XIV. Σύμφωνα με διηγήσεις του Mackay (1841), ο John Law έστησε μία εταιρεία που είχε το αποκλειστικό προνόμιο εμπορίου στον ποταμό Mississippi και την επαρχία της Louisiana. Το 1719 η εταιρεία του Law πήρε επιπλέον το αποκλειστικό δικαίωμα εμπορίου με τις Ανατολικές Ινδίες, Κίνα, και τις Νότιες Θάλασσες. Τη χρονιά εκείνη ο Law έστησε την απάτη του η οποία είχε 3 βασικά συστατικά ενός Ponzi scheme:
Είχε επίσης ένα συστατικό που δεν είχε ο Charles Ponzi:
Το South Sea Bubble στην Βρετανία το 1720 ήταν άλλη μία παραπλήσια υπόθεση. Η αγγλική βουλή έδωσε το αποκλειστικό δικαίωμα εμπορίου στις Νότιες Θάλασσες στην South Sea Company η οποία σε αντάλλαγμα διευκόλυνε τη χρηματοδότηση του κρατικού χρέους (που τότε ήταν £ 10.000.000). Τότε η South Sea Company έκανε όπως η εταιρεία του Law:
Η βουλή αποζημίωσε μερικώς τους επενδυτές παραγράφοντας £ 7.100.000 από το χρέος της εταιρείας. Έτσι μπορούμε να διακρίνουμε κάποιες συνθήκες που ευνοούν τη δημιουργία των Ponzi schemes:
Οι παραπάνω συνθήκες είναι πιθανότερο να υπάρχουν σε μεταβατικές οικονομίες (πχ. Ανατολική Ευρώπη). Μπορούμε επίσης να διακρίνουμε τις πυραμίδες αυτές σε:
Μεταξύ 1990-1994 η Ρουμανία έζησε τον πυρετό των Ponzi schemes με περίπου 600 διαφορετικά schemes, το μεγαλύτερο των οποίων ήταν η Caritas στην οποία ήταν αναμεμειγμένο το 20% του πληθυσμού και υπόσχονταν 800% κέρδη σε 100 ημέρες. Ο ιδρυτής της Caritas στην Ρουμανία ήταν ο Ioan Stoica. Την ξεκίνησε το 1992 σαν ΕΠΕ με κεφάλαιο 100.000 lei. Ισχυρίζονταν ότι το πρόγραμμά του θα βοηθούσε τους Ρουμάνους σε δύσκολες περιόδους όπου η οικονομία άλλαζε απότομα πορεία, εγκαταλείποντας την εως τότε ισχύουσα οργάνωση και προτιμώντας την ελεύθερη αγορά. Αρχικά μόνο οι κάτοικοι του Cluj μπορούσαν να κάνουν καταθέσεις αλλά σύντομα αυτοί οι κάτοικοι έγιναν "οικονομικοί αντιπρόσωποι" για φίλους και συγγενείς από αλλού κι έτσι ο περιορισμός αυτός καταργήθηκε. Οποιοσδήποτε Ρουμάνος πολίτης μπορούσε να κάνει καταθέσεις στην Caritas και με τέτοιους ελκυστικούς όρους είναι φανερό ότι έγινε δημοφιλές στη Ρουμανική κοινωνία. Μία έκθεση που αποδίδεται στις μυστικές υπηρεσίες υποστηρίζει ότι 1,2 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν επενδύσει στην Caritas τους πέντε πρώτους μήνες του 1993 - αρκετά πριν το scheme φτάσει στο απόγειό του. Ένα άρθρο στους New York Times, τον Νοέμβριο του 1993, ανέφερε εκτιμήσεις οικονομολόγων οι οποίες υπολόγιζαν ότι το scheme αυτό είχε μαζέψει συνολικά 1-5.000.000.000 $. Καθώς ο πληθωρισμός της Ρουμανίας το 1993 ήταν 300%, υπήρχε μία πτώση πραγματικού εισοδήματος -40% σε σχέση με το 1989, τα επιτόκια ήταν αρνητικά, χρηματοδότηση και δανεισμός δεν ήταν καθόλου εύκολα, τα Ponzi schemes αυτά φαίνονταν σαν η μόνη λύση για να επιζήσει κανείς την εποχή εκείνη. Υπήρχε ένα κύμα "επενδυτών" από την Ουγγαρία, τη Γερμανία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία που έρχονταν στη Ρουμανία για να καταθέσουν τα χρήματά τους μέσω φίλων. Αν και πολλοί πίστευαν στην επιτυχία της Caritas πολλοί περισσότεροι ήταν διστακτικοί. Η κατάρρευσή της ήταν αναπόφευκτη το 1994 όταν ο Ioan Stoica επίσημα ανακοίνωσε το τέλος της.
Δεν είναι υπερβολική η άποψη που υποστηρίζει ότι ένα μεγάλο μέρος του Αλβανικού πληθυσμού εγκατέλειψε τη χώρα μετά το 1997 όπου η μικρή αυτή χώρα γνώρισε την κατάρρευση των εκεί Ponzi schemes, τα οποία υποστηρίζονταν από την κυβέρνηση. Σε πολλές γειτονικές χώρες αυτή η μεταναστευτική έκρηξη δημιούργησε πολλά προβλήματα, ιδιαίτερα στη Βοσνία, καθώς στην Ιταλία και την Ελλάδα η είσοδος σύντομα απαγορεύτηκε και ο έλεγχος ήταν πολύ πιο αυστηρός και μεθοδικός. Αλλά ας τα δούμε από την αρχή: Μετά τις εκλογές της 26ης Μαϊου 1996 οι οποίες παγκόσμια καταδικάστηκαν για απροκάλυπτες παρατυπίες, η κατάσταση στην Αλβανία χειροτέρεψε πολύ γρήγορα. Η κυβέρνηση του Δημοκρατικού Κόμματος επέτρεψε την ανάπτυξη περίεργων οργανισμών που αποκαλούνταν "ιδρύματα φιλανθρωπίας". Οι οργανισμοί αυτοί ήταν πυραμίδες, ή πιο σωστά Ponzi schemes που στην αρχή απλά ξέπλεναν μικρές ποσότητες χρήματος. Σύντομα, η πολιτική ευφορία απλώθηκε σε όλα τα στρώματα της Αλβανικής κοινωνίας και σε λίγους μήνες σχεδόν όλοι έβαζαν χρήματα σε τέτοια MMF (Make Money Fast) scemes. Υπολογίζεται ότι σχεδόν 1.500.000.000 $ είχε επενδυθεί σε περισσότερα από 10 τέτοια schemes, τα οποία έδιναν κέρδη από 10% εώς 25% το μήνα. Το μέσο μηνιαίο εισόδημα είναι περίπου 80 $. Σχεδόν 500.000 από τα 3.200.000 άτομα πληθυσμό επένδυσαν στα schemes αυτά (το 1/6 του πληθυσμού). Με περίπου 400.000 Αλβανούς να δουλεύουν στο εξωτερικό (κυρίως στην Ιταλία και Ελλάδα) και ένα ανερχόμενο ιδιωτικό τομέα, οι καταθέσεις ιδιωτών ανέρχονταν σε 15% του ΑΕΠ ή 350.000.000 $ (ενώ ήταν σχεδόν μηδενικοί 2-3 χρόνια πριν). Αυτές οι καταθέσεις σε συνδυασμό με συνάλλαγμα από τους μετανάστες στο εξωτερικό έφτασαν περισσότερα από 600.000.000 $ το 1995 και περισσότερα από 700.000.000 $ το 1996. Πολλοί πούλησαν τα σπίτια τους, οικόπεδα ή προσωπική περιουσία για να τα επενδύσουν στις πυραμίδες ενώ οικονομικοί μετανάστες στις γύρω χώρες έστειλαν λεφτά από τους προσωπικούς τους λογαριασμούς στα schemes της Αλβανίας. Ένα μεγάλος αριθμός Αλβανών επένδυσαν όλες τις μικροοικονομίες τους. Προσπαθώντας να μεγιστοποιήσει το κέρδος, το Δημοκρατικό Κόμμα απέφευγε οποιαδήποτε πληροφορία σχετικά με τη λειτουργία τέτοιων σχημάτων - στην αρχή αγνοούσαν όσους ρωτούσαν, μετά πίεσαν τον διευθυντή της Εθνικής Τράπεζας της Αλβανίας να σταματήσει να προειδοποιεί για τους κινδύνους τέτοιων schemes. Βεβαίως ο κίνδυνος ήταν κοντά, τα schemes πλήρωναν μερίδιο στους πρώτους επενδυτές από τα χρήματα των νέων, ένα σύστημα που μπορούσε να διαρκέσει μόνο εάν αυξανόμενος αριθμός επενδυτών συνέχιζε να συνεισφέρει. Παρ'όλα αυτά, τα schemes αυτά έγιναν τόσο δημοφιλή που οποιοσδήποτε έλεγε κάτι εναντίον τους, φαίνονταν σαν να αντιτείθονταν σε ολόκληρο το έθνος. Τον Οκτώβριο του 1996, όταν το International Monetary Fund (IMF) προειδοποιούσε για τον κίνδυνο, ακόμη και τα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν είπαν τίποτα. Απλά κατηγορούσαν την κυβέρνηση ότι χρησιμοποίησε κέρδη από τις πυραμίδες στη προηγούμενη προεκλογική εκστρατεία. Σε μερικές προεκλογικές αφίσες στη Νότια Αλβανία τα ονόματα δυνατών αρχηγών πυραμίδων φαίνονταν δίπλα στα ονόματα των υποψήφιων του Δημοκρατικού Κόμματος. Ακόμη κι όταν αργότερα ο Υπουργός Οικονομικών έκανε μία τυπική και μετρημένη σύσταση στο κοινό να είναι πιο προσεκτικοί με τις επενδύσεις τους, αυτό έγινε μάλλον για να κατευναστούν η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (IMF). Tα schemes άρχισαν ν' αναταράσσονται το φθινόπωρο του 1996, όταν μερικά άρχισαν να μειώνουν τα ποσοστά κερδών και έβαζαν περιορισμούς στους επενδυτές, πχ. επιτρέποντας ανάληψη κερδών αλλά όχι κεφαλαίου. Η συνέχιση τέτοιων πυραμίδων έχει σαν βασική προϋπόθεση τη φερεγγυότητα και εμπιστοσύνη του κοινού προς αυτές οπότε μόλις αυτή η πίστη κλονίστηκε σταμάτησαν οι νέες καταθέσεις. Μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου 1996 δύο από τα μικρότερα schemes είχαν καταρρεύσει και αμφιβολίες άρχισαν να εκφράζονται για τη βιωσιμότητα των μεγαλύτερων schemes στα οποία δεκάδες εκατομμυρίων είχαν επενδυθεί. Το κοινό άρχισε να διαμαρτύρεται καθώς η κυβέρνηση και ο Πρόεδρος (και κατ' επέκταση το Δημοκρατικό Κόμμα) τους είχαν επιβεβαιώσει αρχικά τη νομιμότητα τέτοιων schemes. Με την κατάρρευση ενός σημαντικού scheme που δραστηριοποιούνταν στο νότο της Αλβανίας η εξέγερση ξέσπασε και ξεκίνησε η πολιτική και κοινωνική κρίση. Στις 9 Ιανουαρίου 1997 το μεγάλο scheme Malvasia με έδρα την Kucova δήλωσε χρεωκοπία. Το απόγευμα της 15ης Ιανουαρίου 1997 ξεκίνησαν μάχες και οδοφράγματα παντού στην Αλβανία με στόχους κυρίως γραφεία των πυραμίδων καθώς και ιδιωτικές κατοικίες των αρχηγών τους (πχ. το σπίτι της Sudja, μίας γυναίκας που ήταν ηγετικό μέλος ενός μεγάλου scheme και κατάφερε να μαζέψει 50.000.000 $ δίνοντας 20%-30% κέρδη χωρίς να εξηγήσει πως συνέβαινε αυτό σε μία χώρα με 13% πληθωρισμό). Η αρχική αντίδραση της κυβέρνησης την 14η Ιανουαρίου 1997 ήταν να θεσπίσει μία απόφαση που έθετε το ανώτερο όριο αναλήψεων από τα schemes σε 300.000 $ την ημέρα. Αυτό εξαγρίωσε τα πλήθη με αποτέλεσμα μία μεγάλη πορεία στα Τίρανα στις 19 Ιανουαρίου 1997, οργανωμένη από το Σοσιαλιστικό Κόμμα και άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η κυβέρνηση προσπάθησε να την καταστείλει και καθώς οι διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις εξαπλώνονταν σε όλη τη χώρα η κυβέρνηση κατηγόρησε την αντιπολίτευση και προχώρησε σε συλλήψεις, φυλακίσεις και πρόστιμα σε διαδηλωτές. Όμως όλοι συμφωνούσαν ότι η κυβέρνηση έπρεπε να κάνει κάτι για τα schemes. Στις 21 Ιανουαρίου 1996 ανέθεσε σε μία επιτροπή την έρευνα των schemes και κατέσχεσε τα περιουσιακά στοιχεία μερικών από αυτά. Δύο μέρες αργότερα κατήργησε όλα τα schemes και συνέλαβε τους αρχηγούς μερικών από τα μεγαλύτερα. Η κατάσταση χειροτέρεψε με μεγάλες διαδηλώσεις το Σαββατοκύριακο της 25-26 Ιανουαρίου 1997, τις πιο βίαιες να συμβαίνουν στις πόλεις Lushnja, Berat και Vlora καθώς και στην πρωτεύουσα, τα Tirana. Ο στρατός επενέβη για τη φρούρηση των κρατικών κτιρίων, πολλά από τα οποία είχαν ήδη λεηλατηθεί και καταστραφεί. Μετά τα επεισόδια αυτά η κυβέρνηση αναγκάστηκε να υποσχεθεί την αποζημίωση των επενδυτών. Το πρόβλημα ήταν βέβαια ότι η κυβέρνηση πρόλαβε να κατασχέσει συνολικά 250.000.000$ από τα διάφορα schemes ενώ οι απώλειες εκείνη τη στιγμή σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς ξεπερνούσαν τα 1.000.000.000 $, σχεδόν 4 φορές τα αποθέματα του κράτους σε ξένο συνάλλαγμα. Το lek έχασε 35% της αξίας του στη μαύρη αγορά συναλλάγματος. Σύντομα έγινε φανερό ότι οι επενδυτές θα έπαιρναν πίσω 30-50% του ποσού που κατέθεσαν και πιθανότατα σε κρατικά ομόλογα παρά τοις μετρητοίς. Ακόμη και αν έπαιρναν κάποιο ποσόστό σε μετρητά θα ήταν σε lek που έπεφτε συνεχώς και όχι σε δολλάρια Αμερικής που τους ζητούσαν τα schemes. Ευτυχώς τα schemes αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν το τραπεζικό σύστημα μιας και οι επενδύσεις έρχονταν απ' όλη την Αλβανία καθώς και από γειτονικές χώρες. Λέμε ευτυχώς γιατί δεν κατάφεραν να μετακινήσουν όλα αυτά τα τεράστια ποσά έξω από τη χώρα και έμειναν κάποια για ν'αποζημιωθούν οι χαμένοι όταν η όλη φούσκα έσκασε. Μερικές επιχειρήσεις δεν θα επιζούσαν απλά χρησίμευαν σαν δόλωμα για να μαζέψουν επενδυτές. Μία τέτοια εταιρεία στο νότο της Αλβανίας επένδυσε σε κάποια ξενοδοχεία και βενζινάδικα, μάζεψε 100.000.000 και μετά κατέρρευσε. Η περιουσία της επίσης καταστράφηκε αφού τα εξοργισμένα πλήθη βγήκαν στους δρόμους. Ένα άλλο scheme -το μεγαλύτερο- πιθανόν να εισέπραξε 500.000.000 $ τα οποία επένδυσε σε supermarkets, ταξιδιωτικά γραφεία, οικόπεδα, ακόμη χτίζοντας και λειτουργώντας το δικό του τηλεοπτικό σταθμό. Η περιουσία του ξεπερνούσε -στα χαρτια τουλάχιστον- 6.000.000.000 $. Μία άλλη μάζεψε 50.000.000 $ που επένδυσε σε ορυχεία. Κανείς δεν βρήκε ποτέ αυτά τα ορυχεία. Υπήρχαν άλλες μικρότερες εταιρείες πιο μυστηριώδεις που δεν μπορούσε κανείς να τις καταχωρήσει σαν καθαρές πυραμίδες ή επενδυτικές πυραμίδες. Σίγουρα είχαν κάποιες πραγματικές επενδύσεις αν και η σχέση των πυραμίδων με παράνομες δραστηριότητες δεν είναι ξεκάθαρη και νόμιμες δραστηριότητες δεν θα μπορούσαν να πληρώνουν τα υπερβολικά κέρδη που υπόσχονταν στο κοινό. Καθώς τα πράγματα χειροτέρευαν, η κυβέρνηση έθεσε τη χώρα σε κατάσταση ανάγκης αποκλείοντας την Αλβανία από τον έξω κόσμο. Οι συχνότητες ραδιοφωνικών σταθμών καταργήθηκαν, εφημερίδες έκλεισαν και οι τοπικοί τηλεοπτικοί σταθμοί ήρθαν υπό τον έλεγχο του κράτους. Ο κόσμος έψαχνε για σταθμούς στα ΑΜ που δεν μπορούσαν ν'απαγορευθούν αλλά οι εφμερίδες έμειναν κλειστές για 1 μήνα και τα γραφεία της εφημερίδας Koha Jone που υποστηρίζονταν από το Soros Fundation κάηκαν από τη μυστική αστυνομία. Καθώς το e-mail ήταν ένας σημαντικός τρόπος πληροφόρησης και υπήρχε μόνο ένας server στη χώρα, ο UNDP, που ήταν σε πειραματικό στάδιο και πιστεύεται ότι παρακολουθούνταν, λίγα ιδρύματα είχαν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν την AOL στην Ελβετία για ν'ανταλλάσουν πληροφορίες. Το 1998 η γαλλική εταιρεία Deloitte & Touche αποκάλυψε ότι η επενδυτική εταιρεία VEFA είχε μόνο 7.000.000 $ σε περιουσία αφού εισέπραξε περισσότερα από 300.000.000 $ από περίπου 90.000 επενδυτές. Αν και πως ο ιδιοκτήτης της VEFA, Vehbi Alimucaj ξέπλυνε 40.000.000 $ σε προσωπικούς του λογαριασμούς στην Ελλάδα ερευνάται ακόμη. Το μόνο που έμεινε στους κατοίκους της Αλβανίας που έχασαν τις οικονομίες τους είναι οι μνήμες από τα τεράστια ποσά που ξόδευαν τα schemes για προβολή: η Gjallica πέταξε 1.000.000 $ σ' ένα διαγωνισμό για την Miss Europa στα Tirana, η VEFA πλήρωσε 450.000 $ για μία διαφήμιση στο Eurosport, η Xhaferi πλήρωσε 400.000 $ έναν Αργεντινό σταρ του ποδοσφαίρου σαν προπονητή της τοπικής ομάδας στη Lushnja...
Την άνοιξη του 1997 κατέρρευσε το Ponzi scheme ΤΑΤ στη Δημοκρατία των Σκοπίων. Η έδρα του ήταν στην Bitola και η κατάρρευσή του κόστισε 80.000.000 $ σε 30.000 άτομα που επένδυσαν σ'αυτό. Συνελήφθη ο ιδιοκτήτης της εταιρείας-scheme καθώς και ο διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας. Ο υπουργός Ανοικοδομησης Jorgo Sundovski αρνηθηκε τις κατηγορίες ότι παριτήθηκε λόγω ανάμειξής του στο σκάνδαλο. Ο δήμαρχος της Bitola Smiljan Micevski και η σύζυγός του συνελήφθησαν γιατί βοήθησαν την μεταφορά ποσών χρημάτων από δημόσιες και άλλες πηγές στην ΤΑΤ για να μην καταρρέυσει το scheme. Ο τότε πρωθυπουργός Branko Crvenkovski υποσχέθηκε να πολεμήσει το έγκλημα και τη διαφθορά, ενώ αποφασίστηκαν μερικές αποζημιώσεις στα θύματα και δικαστικές διαδικασίες εναντίον των άμεσα αναμεμειγμένων στην απάτη. Στις 9 Μαϊου 1997 5.000 άτομα διαδήλωσαν στην Bitola απαιτώντας ολική αποζημίωση. Ένα μεγάλος αριθμός ατόμων έχασαν μεγάλα ποσά που είχαν σε καταθέσεις με τη διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας και δεν θα έβλεπαν με καλό μάτι οποιαδήποτε αποζημίωση θυμάτων της ΤΑΤ (από το κράτος που έχει παγώσει όλους τους λογαριασμούς hard currency των πρώτων) καθώς άτομα που περίμεναν κέρδη 3%-6% το μήνα θα έπρεπε ν'αντιμετωπίζονται ως θύματα της ίδιας τους της απληστίας.
Το 1994 στη Ρωσία, το MMM, ένα Ponzi scheme που προωθούσε ο Sergei Mavrodi κατέρρευσε. Υπόσχονταν ετήσια κέρδη 2.000%, μάζεψε 5 εκατομμύρια Ρώσους και ο ίδιος έγινε ο έκτος πιο πλούσιος άνθρωπος στη Ρωσία. Αξιοσημείωτο είναι ότι το κράτος δεν αποθάρρυνε αρχικά την απάτη και μετά την κατάρρευση δώθηκε μερική αποζημίωση στα θύματα. Παρ'όλα αυτά δεν αποζημιώθηκαν τα θύματα των μυριάδων μικρότερων Ponzi schemes (όπως τα Tibet, Ruski Dom Selenga, Khopor) που ξεφύτρωσαν την ίδια εποχή. Αίσθηση είχαν προκαλέσει τα έξυπνα τηλεοπτικά διαφημιστικά σποτ που χρησιμοποιούσε για προβολή. O Lyonya Galubkov και ο φίλος του, Ivan ήταν οι πρωταγωνιστές των τηλεοπτικών σποτ που διαφήμιζαν την ΜΜΜ και προβάλλονταν σε συχνότητα ακόμη και 2 φορές την ώρα. Ο Lyonya, ένας νέος ατημέλητος slacker κάθεται με τον φίλο του, πίνει βότκα και σχολιάζει την "καλή ζωή". Ένα άλλο σποτ τον δείχνει σε μία παραλία της Καλιφόρνια ανάμεσα σε ωραίες ημίγυμνες υπάρξεις, ένα άλλο στο Παρίσι. Όταν ο Ivan κατηγορεί τον Lyonya σαν παράσιτο, ο Lyonya απαντάει: "Δεν είμαι παράσιτο, είμαι μέτοχος". Οι μετοχές της ΜΜΜ βγήκαν στην αγορά το Φεβρουάριο του 1994 για 1.600 ρούβλια (1$) με την εγγύηση ότι η ΜΜΜ θα ξαναγόραζε τις μετοχές στο τέλος της εβδομάδας με μία αύξηση/κέρδος 10%. Μία λίστα τιμών δημοσιεύονταν κάθε εβδομάδα δείχνοντας τις προβλεπόμενες αξίες που έπαιρνε η μετοχή και δίνοντας έμφαση στην αύξησή τους. Τον Ιούλιο, 6 μόνο μήνες μετά, οι μετοχές άξιζαν 105.000 ρούβλια (50%). Η ΜΜΜ εκτιμούσε ότι 10.000.000 Ρώσοι είχαν επενδύσει και δεν δημοσίευε τίποτα για το χαρτοφυλάκιο των επενδύσεών της με την πρόφαση ότι θα αποκάλυπτε μυστικά στους ανταγωνιστές της. Το μόνο που έλεγε ήταν ότι επένδυε κυρίως στη Ρώσικη βιομηχανία. Δεν υπήρχε καμία απόδειξη ότι οι μετοχές της ΜΜΜ αντιπροσώπευαν οτιδήποτε ή οποιονδήποτε. Τον Ιούλιο του 1994 μία νέα μορφή ΜΜΜ μετοχής βγήκε στην αγορά, το "Mavrodki". Έμοιαζε με χαρτονόμισμα της Monopoly με το πρόσωπο του προέδρου της ΜΜΜ, Sergei Mavrodi τυπωμένο στη μία πλευρά. Κυκλοφορούσε σε διάφορα χρώματα, ανάλογα με την αξία του, και είχε ένα ειδικό μελάνι που έλαμπε στο υπεριώδες φώς για να ξεχωρίζει από πλαστά. Μερικά ερευνητικά άρθρα εμφανίστηκαν σε διάφορες εφημερίδες και αμφισβητούσαν τη νομιμότητα αυτού του νέου χαρτονομίσματος. Το Υπουργείο Οικονομικών ερευνούσε επίσης τον Mavrodi, για διάφορες παρανομίες, μία από αυτές και η φοροδιαφυγή. Ολόκληρη η επιχείρησή του τέθηκε σε αμφισβήτηση. Όταν οι επενδυτές άρχισαν να ρευστοποιούν, η ΜΜΜ περιόρισε την είσοδο στα 50 γραφεία τους στη Μόσχα. Σε μία προσπάθεια ν' ανακτήσει τη χαμένη της αξιοπιστία, η ΜΜΜ στις 26 Ιουλίου δήλωσε ότι θ'αγόραζε την επόμενη εβδομάδα τη μετοχή της στην τιμή των 115.000 ρούβλιων (ενώ εκείνη τη στιγμή άξιζε 105.000 ρούβλια). Ο πανικός συνεχίστηκε και οι επενδυτές συνωστίζονταν έξω από τα γραφεία της ΜΜΜ για να πουλήσουν τις μετοχές τους. Μερικοί κάθε ώρα επιτρέπονταν να μπούν και να ρευστοποιήσουν τις μετοχές τους. Παρά τις νέες "μετοχές", αξίας 950 ρούβλιων, που εξέδωσε η ΜΜΜ στις 29 Ιουλίου μετά τα επεισόδια στο χρηματιστήριο της Μόσχας, η τιμή των παλιών έπεφτε συνεχώς στη μαύρη αγορά. Μέσα σε 10 μόνο μέρες η τιμή της μετοχής στη μαύρη αγορά έπεσε στα 4/5 της αξίας της, μετά στα 2/3 και μετά στο 1/2. Στις 29 Ιουλίου η τιμή της μετοχής από 105.000 ρούβλια ήταν μόνο 4.000 ρούβλια. Η ΜΜΜ συμβούλευσε τους επενδυτές να κρατήσουν τις παλιές μετοχές γιατί θα έφταναν πάλι στην αξία τους σε 3 μήνες και δήλωσε ότι θα σταματούσε να τις αγοράζει για άγνωστο χρονικό διάστημα. Το scheme είχε καταρρέυσει... Στις 4 Αυγούστου 1994 ο Sergei Mavrodi, πρόεδρος της ΜΜΜ, συνελήφθη για φοροδιαφυγή από αστυνομικούς της υπηρεσίας οικονομικού εγκλήματος και τις ειδικές δυνάμεις της ρωσικής αστυνομίας ΟΜΟΝ, οι οποίοι μπήκαν στο διαμέρισμά του από τα παράθυρα καθώς αρνούνταν ν'ανοίξει την πόρτα. Η ρωσική κυβέρνηση επενέβη με ιδιαίτερη προσοχή καθώς οποιεσδήποτε υπερβολές θα οδηγούσαν σε ηρωοποίηση του Mavrodi. Έτσι ανάγκασαν την εταιρεία ν'αποκαλύψει τον αριθμό των επενδυτών της, την ακριβή περιουσία της και τις ενέργειές της που απέφεραν τέτοια τεράστια κέρδη. Το αποτέλεσμα ήταν ν' αποκαλυφθεί η τεράστια και συστηματοποιημένη φοροδιαφυγή της εταιρείας και να τους επιβληθεί πρόστιμο 49.000.000.000 ρούβλιων για οφειλόμενους φόρους. Στις 4 Αυγούστου ο Mark Goryachov, ένας επιφανής businessman της Πετρούπολης και μέλος της Δούμας, δήλωσε στην Ostankino TV ότι το σκάνδαλο της ΜΜΜ ήταν μία συνομωσία του Υπουργείου Οικονομικών εναντίων των ελεύθερων επαγγελματιών. Οι μέτοχοι της ΜΜΜ διαδήλωναν παντού με συνθήματα όπως "κάτω τα χέρια από τον Mavrodi". To Σαββατοκύριακο της 6-7 Αυγούστου οργανώθηκαν πορείες και διαδηλώσεις από τους μετόχους της ΜΜΜ και μερικοί έφτασαν στο σημείο να ξεκινήσουν απεργία πείνας. Η κυβέρνηση απάντησε με κατάσχεση δισεκατομμυρίων ρούβλιων σε μετρητά από την ΜΜΜ, αν και οι κατηγορίες που εκκρεμούσαν εναντίον του Mavrodi αφορούσαν μία άλλη εταιρεία του, την Invest Consulting. Στις 9 Αυγούστου, τεράστια πλήθη διαδήλωναν στη Μόσχα και την Πετρούπολη υπέρ της απελευθέρωσης του Mavrodi. Μερικές ενώσεις μετόχων είχαν πια μεταβληθεί σε πολιτικές κινήσεις καθώς είχαν υιοθετήσει το slogan "Ο Πρόεδρος της ΜΜΜ, για Πρόεδρος της Ρωσίας". Σε απάντηση της μαζικής υποστήριξης του κοινού, η ΜΜΜ άνοιξε και πάλι τα γραφεία της σε όλη τη χώρα στις 22 Αυγούστου και σύμφωνα με την Ostankino TV αυτό έγινε με μήνυμα από τη φυλακή του ίδιου του Mavrodi. Τέλος, η Ρωσική Κυβέρνηση προειδοποίησε ότι οι μετοχές που θα πωλούνταν στις 22 Αυγούστου ήταν ύποπτες και το Υπουργείο Οικονομίας δήλωσε ότι όσοι αγόραζαν τέτοιες μετοχές θα είχαν στα χέρια τους μόνο "ένα όμορφο χαρτάκι" και τίποτε άλλο. Το κόμμα της Δημοκρατικής Ρωσίας, ένα αντιπολιτευόμενο κόμμα με φθίνουσα πορεία (στα συνέδριά του δεν μάζευε ούτε 200 άτομα) σε μίαπροσπάθεια να κερδίσει τη συμπάθεια των μετόχων της ΜΜΜ ζήτησε την απελευθέρωση, με εγγύηση, του Mavrodi.
Η τραπεζική κρίση στο Ισραήλ είναι μία ιδιαίτερη περίπτωση όπου εκατοντάδες χιλιάδων επενδυτών (σ''ενα πληθυσμό 3,5 εκατομμυρίων) πήραν μέρος σε μία κλασική πυραμίδα οργανωμένη από τις τράπεζες οι οποίες προσέφεραν τις μετοχές τους για πώληση υποσχόμενες ότι η αξία τους θα ανέβαινε συνεχώς (μερικές φορές και 2% σε μία μέρα). Οι τράπεζες χρησιμοποιήσαν τα χρήματα των επενδυτών, το κεφάλαιό τους και ποσά που δανείστηκαν από το εξωτερικό για να διατηρήσουν αυτή την αδύνατη και αδύναμη υπόσχεση. Όλοι ήξεραν τι γινόταν και όλοι ήταν αναμεμειγμένοι. Οι Υπουργοί Οικονομικών, οι Διευθυντές της Κεντρικής Τράπεζας βοήθησαν τις τράπεζες σ'αυτό το έργο και η όλη ιστορία κράτησε 7 χρόνια. Σε μία μέρα τον Οκτώβριο του 1983 όλες οι τράπεζες στο Ισραήλ κατέρρευσαν. Η κυβέρνηση αντιμετώπισε τέτοια δημόσια κατακραυγή ώστε αναγκάστηκε ν'αποζημιώσει τους επενδυτές μέσω ενός πολύπλοκου σχεδίου εξαγοράς των μετοχών, το οποίο κράτησε 9 χρόνια. Η συνολική άμεση και έμμεση ζημιά δεν μπορεί να εκτιμηθεί, αλλά το άμεσο κόστος έφτασε τα 6.000.000.000 $.
Το 1999, πολλοί Έλληνες κόλλησαν τον χρυσό πυρετό του Χρηματιστηρίου και έχασαν τεράστια ποσά που ακόμη ξεπληρώνουν. Για ρωτήστε όσους εργάζονται στα τουριστικά γιατί πολλοί δεν πήγαν διακοπές τα τελευταία 3 χρόνια - καλά, έχουν ξεφύγει και οι τιμές αλλά αυτό θέλουμε ένα ολόκληρο site για να το αναλύσουμε. Αν και δεν είναι 100% Ponzi scheme αλλά πιθανότατα καλοστημένη απάτη μεταξύ εταιρειών γι αναδιανομή του πλούτου που είχε μαζευτεί στα ελληνικά νοικοκυριά, μας δίνει μία ιδέα του παροξυσμού που επικρατεί σε τέτοιες καταστάσεις. Οποιαδήποτε κυβέρνηση θα έκανε τα ίδια, είτε ΠΑΣΟΚ είτε ΝΔ. Για φανταστείτε να έβγαινε ο Υπουργός Οικονομικών και να διέτασσε πάγωμα και έρευνες τότε που ο δείκτης έτρεχε στις 6.000. Θα είχαμε εξέγερση! Εδώ το 93 βγήκαμε στους δρόμους επειδή άλλαξε το ωράριο στα bar από έναν υπερορθόδοξο υπουργό (μακρυάάάάάάά). Για θυμηθείτε που τότε έλεγαν μερικοί να προσέχουμε τους "κερδοσκόπους" και να υπολογίζουμε ψύχραιμα και μακροπρόθεσμα τις επενδύσεις. Ποιος τους άκουγε; Ποιός έκατσε να εξετάσει τι χαρτιά είχε στα χέρια του; Τι σόι εταιρεία ήταν και τι μέλλον είχε; Ψιλά γράμματα όταν το slogan "Παίξτε στο Χρηματιστήριο για σίγουρα κέρδη" είχε γίνει πια αξίωμα και νόμος. Οι πιο παλιοί επενδυτές δε πα να έβλεπαν κάτι περίεργο; Εμένα οι μετοχές έχουν ανέβει 600% σ'ένα μήνα και με τέτοιο ρυθμό του χρόνου θα είμαι σε βίλα στην Εκάλη. Κάτσε τώρα 3 χρόνια χωρίς διακοπές και παίρνε δάνεια μέχρι να ξεχρεώσεις. Η κοινή λογική λέει ότι όταν και η μαμάδες μας ξέρουν ότι η τάδε μετοχή θα πάει καλά, τότε πολλοί άσχετοι μπήκαν στο κόλπο και είναι ώρα να την κάνουμε. Όλοι είχαν τότε άκρες στα κόμματα, σε υπουργεία, στο ΧΑΑ αλλά έκατσαν μέσα μέχρι το τέλος όπου και ξετινάχτηκαν. Οι πιο ψύχραιμοι που μέχρι τότε ήταν "κορόιδα" και "κότες" επειδή τους φαινόταν ύποπτο να έχει τέτοιες αποδόσεις σε μία μέρα μόνο μία μετοχή, και δεν έβαλαν τα λεφτά τους, ήταν οι μόνοι που την έβγαλαν καθαρή. Έτσι λοιπόν, όλοι πήγαν και τα έχωσαν στο Χρηματιστήριο και μετά πάει το κτήμα στο χωριό, πάνε οι οικονομίες για το γραφείο του γιού, τρέχουν οι δόσεις για το δάνειο που ποτέ δεν θα ξοδέψουμε (ιδιαίτερα αυτοί που πήραν δάνεια για να τα παίξουν... τι να πούμε). Από την άλλη, κάποιοι που ειχαν εταιρείες του πεθαμού τις έβαλαν στο ΧΑΑ έβγαλαν όσα έβγαλαν και μετά την έκαναν. Τι να κάνουμε... Ζούμε σε ελεύθερη χώρα και οποιοσδήποτε μπορεί να καταστραφεί όπως θέλει (πχ. καζίνο, τσιγάρο, ποτό - αλλά όχι με ναρκωτικά ή φρουτάκια! Αυτά είναι παράνομα...). Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε πολλά για την κρίση αυτή και δεν μπορούμε να πούμε τίποτε άλλο από αυτές τις προσωπικές παρατηρήσεις. Εάν κάποιος θέλει να μας δώσει κάποια στοιχεία, είναι ευπρόσδεκτα.
Λάβαμε το παρακάτω e-mail και πιστεύουμε ότι πρέπει να το δημοσιεύσουμε χωριστά από τα άλλα mails καθώς είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον (το τέλος του mail είναι εδώ). ΘΕΜΑ: Ponzi Schemes στην Ελλάδα; Κι όμως υπάρχουν ακόμα!!! Οσον κι αν ακούγεται περίεργο τα σχήματα αυτά υπάρχουν στην Ελλάδα. Είχα καιρό ν' ακούσω γι αυτά μέχρι που πριν από ένα μήνα περίπου συνέβη αυτό: Ο καλός μπατζανάκης με εμπιστεύεται αρκετά στα χρηματοοικονομικά θέματα και με συμβουλεύεται όταν εκείνος θεωρεί ότι δεν ξέρει κάτι. Μια ωραία ημέρα τον πλησίασε κάποιος (ασφαλιστής) να του μιλήσει για επενδύσεις (η λέξη επένδυση πρέπει να σας βάζει σε σκέψεις). Αφού τον είχε κυριολεκτικά πρήξει, με φώναξε για να μιλήσω εγώ στο τηλέφωνο. Οντως συνεπής στο ραντεβού του ο απατεώνας πήρε τηλέφωνο. Παραθέτω το διάλογο: Μάκης* (ο συγγενής μου): Ελα. Απατεώνας: Τι κάνεις κλπ κλπ κλπ. Μ: Επειδή δεν ξέρω να σου δώσω τον μπατζανάκη μου να μιλήσεις γιατί εγώ δεν καταλαβαίνω απ΄ αυτά. Α: ΟΚ. (Μου δίνει το τηλέφωνο) Νάσος* (εγώ): Παρακαλώ. Α: τι θα θέλατε; Ν: Εσείς πήρατε τηλέφωνο. Α: Ναι σωστά. Επιτροπάκης* λέγομαι από την Χ ΑΧΕΠΕΥ (το όνομα μάλλον ψεύτικο) Ν: Α ωραία. Πείτε μου. Α: Εχουμε κάτι επιταγές για σπάσιμο 2 ημερών των 10 εκατομμυρίων. Δώστε μας 8 και κρατήστε τες για δύο ημέρες και μετά μπορείτε να τις εισπράξετε. Ν: Ναι. Δεν θέλουμε να γίνουμε safekeepers. Δούλευα σε τράπεζα και ξέρω τα πάντα για επιταγές. Εχω δει κόσμο να χάνει τη δουλειά του. Α: Μα δεν υπάρχει πρόβλημα. Ν: Επιταγές ΟΧΙ. Οτι άλλο θέλετε αλλά επιταγές ΟΧΙ. Ξεχάστε το. Α: Εντάξει δεν πειράζει. Εχουμε 2 πληροφορίες για το χρηματιστήριο. Πρόκειται για τον κο Σταματόπουλο* ο οποίος είναι πελάτης μας και είναι βασικός μέτοχος σε 2 εισηγμένες στο ΧΑΑ εταιρείες. Μας έχει πει ότι οι μετοχές αυτές θα ανέβουν. Ο κος Σταματόπουλος* κάνει το 20% του τζίρου του ΧΑΑ. Ν: Επειδή αυτή τη στιγμή εργάζομαι στην ΜΕΤΟΧΕΞ* Χρηματιστηριακή σας λέω ότι το 20% το κάνει ο Αλλόπουλος* (βάση στατιστικών του όγκου συναλλαγών). Α: Μα τι λέτε ο κος Σταματόπουλος* το κάνει. Ν: Εσείς τι λέτε! Δεν μπορεί η εταιρεία σας λόγω του κου Σταματόπουλου* να κάνει το 20% του τζίρου γιατί η ΜΕΤΟΧΕΞ* είναι η πρώτη σε όγκο αυτή τη στιγμή και έχει το 6% περίπου του όγκου. Ειναι η μεγαλύτερη ΑΧΕΠΕΥ. Α: Η δικιά μας ΑΧΕΠΕΥ είναι μεγαλύτερη από τη ΜΕΤΟΧΕΞ*. Ν: Δεν θα κάνουμε κόντρα ποιος δουλεύει στην καλύτερη Χρηματιστηριακή τώρα. Α: Ναι σωστά. Ν: Χρηματιστήριο ο Μάκης δεν παίζει γιατί παλαιότερα του έπαιζα εγώ το χαρτοφυλάκιο και έχασε πάρα πολλά λεφτά. Ο άνθρωπος ήταν έτοιμος να πάρει σπίτι και στο τέλος μένει ακόμα στο ενοίκιο. (Αυτό ήταν ψέμα και το είπα για να τον ξεφορτωθώ. Ποτέ δεν ανέλαβα να διαχειριστώ ξένο χρήμα). Α: ΟΚ τότε. Δεν πειράζει. Ευχαριστώ πολύ. Ο παραπάνω διάλογος βγάζει δύο συμπεράσματα και λαβράκια: Το σπάσιμο των επιταγών και τις πληροφορίες περί ΧΑΑ. Το σπάσιμο των επιταγών είναι καθαρή περίπτωση τοκογλυφίας και εάν δεν πάρεις τα λεφτά σου και κάνεις μήνυση τότε πας στη φυλακή ως τοκογλύφος. Σας θυμίζω την περίπτωση Γούκου όπου κανένα θύμα δεν τόλμησε να κάνει μήνυση για να μην πάει φυλακή. Το ύποπτο στην παραπάνω ιστορία είναι ότι δεν μπόρεσε να κρατήσει την επιταγή για 2 ημέρες κερδίζοντας 2 εκατομμύρια δρχ. Μα ποιος ηλίθιος θα το έκανε αυτό; Το σύστημα σε αυτήν την περίπτωση λειτουργεί ως εξής (παράδειγμα):
Πρόκειται για κλασική περίπτωση καλλιέργειας του μικροβίου της απληστίας.Ο κύκλος αυτός ανάλογα με το οικονομικό προφίλ σου μπορεί να μεταβλητός μέχρι να στα πάρουν. Η ίδια ιστορία γίνεται και με άλλους και με τα λεφτά που αλλάζουν χέρια καλύπτουν τις ανάγκες τους για το υποτιθέμενο σπάσιμο των επιταγών. Θα σας πουν ότι οι επιταγές είναι guarantee. Μην πιστεύετε άσχετους. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν guarantee επιταγές. Μόνο οι τραπεζικές είναι ΟΚ γιατί το ποσό προκατατίθεται. Επίσης μην τολμήσετε να τους τα πάρετε την 1η φορά και μετά να σταματήσετε. Την πουτσίσατε. Θα φάτε το βρωμόξυλο της αρκούδας. Δεύτερη πτυχή της ιστορίας: Κανονικά θα έπρεπε να πάει φυλακή για έναν από τους παρακάτω δύο λόγους
* Τα ονόματα που αναφέρονται δεν είναι τα αληθινά.
|
